मधेशमा भरदुतीया तथा पहाडमा भाइटीका पर्व मनाइँदै

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

‘गंगा नोतय छैथ यमुना के, हम नोतय छी भाई कें !
जहिना जहिना गंगा–यमुना केँ धार बहय,
तहिना हमर भाय सबहक औरदा बढ्य’

 

विनोद कुमार मण्डल

सिरहा / कात्तिक शुक्ल पक्षको द्वितीया तिथिका दिन शनिवार मधेशमा भरदुतीया तथा पहाडमा भाइटीका पर्व विशेष महत्वका साथ मनाइँदैछ ।

 

तिहारको अन्तिम दिन यो पर्व मनाइने गरिन्छ । दिदीले भाइलाई र बहिनीले दाजुलाई टिका लगाईन्छ भने भाइले दिदीलाई र दाजुले बहिनीलाई विशेष मानसम्मानका साथ विधिपूर्वक पूजाआजा गर्ने, मेवा(मिष्ठान आदि मनपर्ने खानेकुरा खुवाउने परम्परा रहेको छ भने दिदी बहिनीहरूलाई दान(दक्षिणा एवं वस्त्र आदि दिने गरिन्छ ।

 

यस्तै मधेशका जिल्लाहरुमा भने दिदीवहिनीहरुले आफ्ना दाजु वा भाइलाई टीका लगाउने गरिन्छ । माइतमा रहेकी दिदी बहिनीहरुले आफ्ना दाजुभाई टीका लगाउनु अघि न्यौत (पूजाआजा) लिने परम्परा रहेको छ । यस्तै ससुरालीमा रहेकी दिदीबहीनीसँग टीका लगाउन (न्यौत लिन) जाँदा दही, चिउरा, मीठाई, फलफूल, वस्त्र आदि लिएर जानुपर्ने हुन्छ । यद्यपी बढ्दो आधुनिकतासँगै दही च्यूराआदिको भार लिएर जाने परम्परा विस्तारै हराउँदै गएको छ ।

 

हाल दाजुभाइले दिदीबहीनीहरुकहाँ न्यौत लिन जाँदा लत्ताकपडा, मीठाई, फलफूल आदि लिएर समेत जान थालिएको छ । दिदीबहीनीहरुले समेत दाजुभाइलाई सुपारी, लत्ताकपडा तथा दक्षिणा समेत दिने गरिन्छ । टीका लगाउने ठाउँलाई राम्रोसँग लिपपोच गरी चौका लगाइने गरिन्छ र सोही चौकामा बसेर टीका लगाईन्छ ।

एप मन्टेश्वरी सुखीपुर का विधार्थी हरूले भाई टिका मनाउदै

परापूर्वकालमा दाजु यमराजलाई विशेष मानसम्मान गर्दै भाइपूजा गरेको धार्मिक मान्यता छ । यमपञ्चकका पाँच दिन यमराजले यमुनाको घरमा बास गर्ने विश्वास छ । यी पाँच दिन इन्द्रादि दश दिक्पालले बलि राजाका लागि आफ्नो राज्य छाड्ने कथा पनि रहेको छ । भाइ तिहारको दिन दियो, कलश र गणेशको पूजा गर्ने, यमराजको आह्वान गर्ने, बिमिरो, ओखर, तेल, मखमलीको माला, दूबोको टीका, कटुस आदिको प्रयोगमा आफ्ना दिदी बहिनी र दाजुभाइको सुख–समृद्धि, अरोग्य एवं दीर्घायुको कामना गरिन्छ ।

 

भाइटीकाका दिनमा दाजुभाइलाई लगाइदिने मखमली, सयपत्री तथा दूबोको मालाको विशेष महत्व रहेको छ । मखमली कहिल्यै ओइलाउँदैन, सयपत्रीको रंगकहिल्यै उडेर जाँदैन भने दूबो सधै हरियै रहन्छ । दिदीबहिनीले दाजुभाइको यश, आरोग्य, दीर्घायुको कामना गर्दै निधारमा सप्तरंगी टीका लगाईने परम्परा रहेको छ ।